تشخیص سرگیجه چگونه انجام می شود؟

تشخیص سرگیجه یکی از چالش های پزشکی می باشد. در مقالات قبلی در مورد علت های سرگیجه توضیح دادیم. همانطور که می دانیم گیجی، سرگیجه و عدم تعادل علت های مختلف محیطی( گوش داخلی)، مرکزی( مغز)، استرس و اضطراب، اختلالات متابولیک( تیروئید و دیابت)، مشکلات قلبی و داروها دارد. پس در گام اول تشخیص سرگیجه باید علت های مختلف را در نظر گرفت. در مواجهه با یک بیمار با شکایت سرگیجه و عدم تعادل یک تاریخچه گیری کامل ضروری به نظر می رسد، تا مسیر تشخیص برایمان هموار تر شود. 

 

شیوع سرگیجه

اگرچه انتشارات زیادی در مورد این موضوع وجود دارد، اما اطلاعات نسبتا کمی در مورد بروز دقیق و شیوع سرگیجه در جمعیت عمومی وجود دارد. به طور کلی پذیرفته شده است که سرگیجه و گیجی  شایع باشد، اگرچه به اندازه دیابت یا بیماری قلبی شایع نیست، ولی با افزایش سن افزایش می یابد.

برای برخورد منطقی با آن، باید سرگیجه را به دسته‌هایی تقسیم کرد:

سرگیجه گوش داخلی (اتولوژیک)
سرگیجه پزشکی (به عنوان مثال از فشار خون پایین)
سرگیجه عصبی (مرکزی)
سرگیجه روانپزشکی و سرگیجه تشخیص داده نشده
همچنین ابهام قابل توجهی بین شرایطی که با علائم به جای علائم عینی تعریف می شوند وجود دارد. اغلب یک پزشک می تواند بین چندین فهرست علائم انتخاب کند . (گوش، داخلی، مغز و اعصاب، روانپزشکی) 

حتی با یک تفکیک، رسیدن به یک نتیجه معقول به دلیل تفاوت در جمعیت های مورد مطالعه، تفاوت در تعریف، و مشکلات تکنیک مطالعه و تنوع با توجه به سن بسیار دشوار است.

مشکل اصلی اپیدمیولوژی این است که بستگی به جمعیتی دارد که شما از آنها نتیجه می گیرید. پارکر و همکاران (2018)، این را در یک متاآنالیز 42 سری مورد مطالعه قرار دادند و خاطرنشان کردند که کلینیک‌های سرگیجه و تعادل(گوش)  بیشتر مراجعه کنندگان BPPV،مشکلات سایکولوژیک، میگرن وستیبولار، بیماری منیر، نوریت وستیبولار و لابیرنتیت بودند، در حالی که مراجعه کنندگان به متخصص های قلب و مغز و اعصاب بیشتر سرگیجه و گیجی با منشا قلبی و عصبی بود. 

در این صفحه سعی می کنیم حجم زیادی از داده ها را ترکیب کنیم. نتیجه ما این است که --

حدود 15 درصد از مردم سرگیجه و گیجی را تجربه می کنند، علت ها بر اساس درصد:
50 درصد سرگیجه با منشا گوش دارند
10 درصد سرگیجه مرکزی دارند
20 درصد سرگیجه پزشکی دارند
20 درصد سرگیجه تشخیص داده نشده دارند
اگر داده‌های بیشتری در دسترس باشد، این تخمین‌ها ممکن است تغییر مسیر دهند، اما این احتمالاً یک تخمین معقول است. به نظر ما منبع اصلی خطا این است که ممکن است سرگیجه گوش شناختی بیش از حد تخمین زده شود، و در نتیجه دست کم گرفتن از موارد پزشکی یا تشخیص داده نشده وجود داشته باشد. این اعداد به هیچ وجه برای سنین بالا - جوان یا پیر - مناسب نیستند.

 

تشخیص سرگیجه چگونه انجام می شود؟

همانطور که در بالا توضیح دادیم سرگیجه علت های مختلف دارد و برای تشخیص سرگیجه تک تک علت ها باید بررسی شوند. بیشترین شیوع سرگیجه مربوط به گوش داخلی می باشد. پس معقول به نظر می رسد ابتدا از نظر گوش بررسی شوید.

شما ممکن است ابتدا به یک متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید، و متخصص برای تشخیص دقیق شما را برای ارزیابی به کلینیک شنوایی سنجی، سرگیجه و تعادل ارجاع دهد.

در کلینیک های سرگیجه و تعادل چه تست هایی انجام می شود؟

شاید برای شما جالب باشد که چگونه و با چه تست هایی در کلینیک های سرگیجه و تعادل سرگیجه شما بررسی و تشخیص داده می شود. در این کلینیک ها مجموعه تست هایی برای بررسی کامل اختلالات گوش داخلی، بررسی عملکرد ساقه مغز و مخچه و تست های تعادلی انجام می شود. در زیر به بررسی تمامی تست هایی که در کلینیک های سرگیجه و تعادل انجام می شوند، می پردازیم:

 

تست VNG یا ویدیونیستاگموگرافی

تست ویدیونیستاگموگرافی (VNG) از مجموعه ای ویژه از عینک با دوربین برای ثبت حرکات چشم شما استفاده می کند. به دنبال نوع خاصی از حرکت چشم به نام نیستاگموس است. در صورت داشتن علائم اختلال گوش داخلی ممکن است پزشک شما این آزمایش را تجویز کند. 

ویدئونیستاگموگرافی (VNG) آزمایشی است که حرکات چشم شما را ارزیابی می کند. به دنبال نوع خاصی از حرکت چشم به نام نیستاگموس است. نیستاگموس زمانی اتفاق می افتد که چشمان شما به طور غیرقابل کنترلی بالا و پایین یا پهلو به پهلو حرکت می کنند. این حرکات ممکن است سریع یا آهسته باشد.

هنگامی که سر خود را در جهت های خاصی حرکت می دهید، ممکن است برای مدت کوتاهی نیستاگموس داشته باشید. اما اگر در حالت نشسته یا برای مدت طولانی به نیستاگموس مبتلا می شوید، می تواند به یک اختلال گوش داخلی (دهلیزی) اشاره کند.

 

تست VNG مرکزی

با استفاده از تست VNG  می توانیم مجموعه تست های اکولوموتور برای بررسی عملکرد ساقه مغز و مخچه را انجام دهیم. اختلال در عملکرد تست های یاد شده می تواند نشان دهنده اختلال در ساقه مغز و مخچه باشد. اختلالاتی مانند آتروفی ساقه مغز و مخچه، تروما به سر، سکته های مغزی، اختلالاتی مانند MS یا پارکینسون و ... می توانند با مرور زمان سبب اختلال در ساقه مغز و مخچه شوند. مهمترین مشخصه آنها عدم تعادل است. همچنین ممکن است با سایر علائم مانند سرگیجه نیز همراه باشند. تست های اکولوموتور شامل تست تعقیب آرام، ساکاد، اپتوکینیتیک و گیز هستند. این تست ها نمی توانند جایگزین سایر تست ها مانند MRI و  CT  شوند. اما می توانند به تشخیص خیلی کمک کنند. حتی در مواردی اختلالاتی که با تصویربرداری مشخص نیست ممکن است با VNG  مرکزی تشخیص داده شود.

 

تست  VNG  محیطی

در این زیر مجموعه از تست VNG  هدف بیشتر برسی اختلالات با منشا گوش داخلی است. در این تست به دنبال ثبت نیستاگموس در پوزیشن های مختلف بدن هستیم. ثبت نیستاگموس در این موقعیت ها می تواند به تشخیص اختلالات محیطی و مرکزی کمک کنند. 

مهمترین تست ها برای تشخیص اختلالات محیطی با دستگاه  VNG  تست های پوزیشنال و پوزیشنینگ مانند تست دیکس هالپایک، تست رول، تست برند داروف و ... هستند. با این تست ها بیشتر به دنبال تشخیص سرگیجه وضعیتی خوش خیم یا BPPV  هستیم. مردم این اختلال را به عنوان جابجایی مایع گوش می شناسند. این تست ها تقریبا دقت 100 درصدی در تشخص BPPV  دارند. ثبت نیستاگموس در موقعیت های پوزیشنال و پوزیشنینگ می تواند به تشخیص اختلالات مرکزی نیز کمک کند.

ثبت نیستاگموس در VNG  محیطی کمک شایانی به تشخیص سایر اختلالات محیطی مانند بیماری منیر، نوریت وستیبولار، لابیرنتیت و حتی میگرن وستیبولار بکند. تست کالریک نیز یکی دیگر از زیر مجموعه های VNG  محیطی است.

شایان ذکر است تمامی تست های VNG  محیطی و مرکزی در کلینیک سرگیجه و تعادل اسپین خرم آباد انجام می شوند.

 

تست vHIT

تست VHIT  یا Head impulse test یکی دیگر از تست های جدید و قوی در تشخیص اختلالات سرگیجه و عدمک تعادل بخصوص با منشا گوش داخلی است.

این تست خیلی سریع و در کمتر از 5 دقیقه انجام می شود. حساسیت خیلی بالایی در تشخیص اختلالات وستیبولار گوش داخلی و آسیب به عصب تعادل دارد. این تست می توانند عملکرد هر 6 مجرای نیم دایره گوش داخلی را ارزیابی کند. در صورتی که در تست کالریک فقط توانایی بررسی مجرای افقی را داریم. مهمترین کاربرد این تست در مواجهه با بیماران با مشکلات سرگیجه و عدم تعادل مانند نوریت وستیبولار، لابیرنتیت، بیماری منیر و حتی تومورهای عصب هشت است. ضعف های یک طرفه و دوطرفه وستیبولار که سبب عدم تعادل می شوند به راحتی توسط تست  vhit  قابل شناسایی هستند.

تست VHIT  در مرکز سرگیجه و تعادل اسپین خرم آباد تنها مرکز در استان لرستان که این دستگاه را دارد، انجام می شود.

 

تست ومپ VEMP

رفلکس پتانسیل میوژنیک برانگیخته دهلیزی توسط عصب دهلیزی تحتانی تولید می شود که شواهدی از یکپارچگی پاسخ دهلیزی ارائه می دهد. این رفلکس است که تست VEMP اندازه گیری می کند.

تست VEMP وسیله ای نسبتاً جدید برای ارزیابی ,وستیبولار است که تاییدیه FDA را در سال 2015 دریافت کرد. اگرچه ابزار تشخیصی و شواهد علمی حمایت از استفاده از تست VEMP هنوز در حال بررسی است، دو پاسخ اولیه VEMP بیشترین توجه را به خود جلب می کنند.

VEMP گردنی که به عنوان cVEMP نیز شناخته می شود و VEMP چشمی یا oVEMP پاسخ هایی هستند که عملکرد اتولیت (حسگرهای خطی گوش داخلی اتریکول و ساکول) را اندازه گیری می کنند. ارزیابی عملکرد ساکولار و شاخه تحتانی عصب دهلیزی شامل استفاده از آزمایش cVEMP است، در حالی که ارزیابی عملکرد رحم و شاخه فوقانی عصب دهلیزی با استفاده از oVEMP انجام می شود. اتریکول و ساکول مسئول عملکردهای شتاب خطی در محور عمود و افقی بدن هستند.

 

تست Ecochg ایکوجی

تست های الکتروکوکلئوگرافی (ECoG) ارزیابی های عینی هستند که در تشخیص بیماری منیر و سایر اختلالات استفاده می شوند. تست‌های ECoG پتانسیل الکتریکی تولید شده در حلزون گوش، بخشی از گوش داخلی، را در پاسخ به تحریک صوتی اندازه‌گیری می‌کنند.

در طول آزمایش ECoG:

یک الکترود برچسب روی پیشانی قرار داده می شود و گوشی های پوشیده شده با فویل داخل کانال های گوش قرار می گیرند که قبل از آن به آرامی تمیز می شوند.
یک محرک صوتی از طریق گوشی به بیمار ارائه می شود.
یک الکترود فعالیت حلزونی را که در پاسخ به صدا رخ می دهد، اندازه می گیرد.
پس از جمع‌آوری اندازه‌گیری‌ها، الکترود و هدفون برداشته می‌شود و بیمار می‌تواند طبق معمول روز خود را ادامه دهد.
اندازه گیری ها (امواج) توسط شنوایی شناس تفسیر می شود.
برای سهولت در آماده سازی، از آرایش صورت قبل از آزمایش ECoG خودداری کنید. از بیماران خواسته می شود در طول آزمایش استراحت کنند و روی صندلی معاینه با چشمان بسته بمانند. پس از آن، شنوایی شناس داده ها را تفسیر کرده و گزارشی را آماده می کند تا توسط پزشک شما بررسی شود. 

 

نوارگوش یا ارزیابی شنوایی برای تشخیص سرگیجه

یکی دیگر از اقدامات برای تشخیص سرگیجه یک ارزیابی جامع از شنوایی است. بعضی از اختلالات گوش داخلی علاوه بر آسیب به قسمت وستیبولار می توانند به حلزون یا عصب شنوایی نیز آسیب برسانند. در بیماری منیر و لابیرنتیت و تومورهای عصب 8 و ضربات به سر علاوه بر آسیب به قسمت دهلیزی گوش داخلی، شاهد آسیب به سیستم شنوایی نیز هستیم.

 

بررسی قلبی برای تشخیص سرگیجه

علاوه بر تست های بالا ممکن است اگر بیمار تمامی تست های بالا نرمال باشد و فرد مشکوک به مشکلات قلبی، فشارخون بالا و یا افت فشار خون باشد برای بررسی قلبی به متخصص قلب ارجاع داده شود. مواردی مانند افت فشار می تواند در حالت ایستاده و موقع بلند شدن سبب سرگیجه و عدم تعادل شود. فشار خون بالا نیز می تواند سبب سرگیجه شود.

 

بررسی توسط متخصص مغز و اعصاب جهت تشخیص سرگیجه و عدم تعادل

یکی دیگر از دلایل سرگیجه می تواند مشکلات مرکزی مانند میگرن وستیبولار، حملات پانیک، استرس و اصطراب، بیماری هایی مانند MS ، پارکینسون و سایر اختلالات دجنراتیو و..... مغزی باشد. در این موارد ارجاع به متخصص مغز و اعصاب جهت تشخیص مربوطه ضرورری است. در این موارد ممکن است تصویر برداری مانند MRI و CT انجام شود.

 

بررسی اختلالات متابولیک

از دیگر علت های گیجی و سرگیجه می تواند اختلالات متابولیک مانند دیابت، تیروئید، چربی خون و یا حتی آلرژی باشد در این موارد نیز ارجاع به متخصص مربوطه برای تشخیص و درمان مناسب توصیه می شود.