تیروئید و سرگیجه در نگاه اول ممکن است هیچ ارتباطی بین آنها متصور نشویم، ولی در ادامه به بررسی اختلالات تیروئیدی و ارتباط آنها با سرگیجه می پردازیم. غده تیروئید ( thyroid gland ) هورمون هایی تولید می کند که متابولیسم، انرژی و سایر عملکردهای بدن را تنظیم می کنند. اختلالات رایج عبارتند از کم کاری تیروئید (تیروئید کم کار) و پرکاری تیروئید (تیروئید پرکار)، و همچنین شرایط خود ایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری گریوز.
سرگیجه یک احساس چرخش یا سرگیجه است که اغلب به مشکلات گوش داخلی یا سیستم دهلیزی مربوط می شود. اما مشکلات تیروئید چگونه می تواند به آن متصل شود؟ شاید از طریق مکانیسم های خودایمنی. به عنوان مثال، هاشیموتو یک بیماری خودایمنی است و گاهی اوقات شرایط خودایمنی می تواند چندین سیستم را تحت تاثیر قرار دهد. بیماری منیر وجود دارد که باعث سرگیجه می شود و با تعادل مایع گوش داخلی مرتبط است - آیا مشکلات تیروئید می تواند بر آن تأثیر بگذارد؟
همچنین هورمون های تیروئید بر فرآیندهای متابولیک مختلف تأثیر می گذارند. اگر فردی کم کاری تیروئید داشته باشد، ممکن است متابولیسم کندتری داشته باشد، که می تواند بر جریان خون یا تعادل مایع در گوش داخلی تأثیر بگذارد. پرکاری تیروئید می تواند باعث افزایش ضربان قلب و اضطراب شود که ممکن است به علائم سرگیجه یا سرگیجه کمک کند.
زاویه دیگر: داروهای اختلالات تیروئید. به عنوان مثال، داروهای ضد تیروئید یا جایگزین های هورمونی ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. شاید برخی از آنها شامل سرگیجه باشد. همچنین، اختلالات تیروئید می تواند منجر به شرایط دیگری مانند کم خونی یا مشکلات قلبی عروقی شود که خود می تواند باعث سرگیجه شود. بنابراین ممکن است لینک های غیر مستقیم وجود داشته باشد.
به یاد دارم که خواندم بیماری های خودایمنی تیروئید گاهی با سایر اختلالات خود ایمنی همراه است. شاید بروز اختلالات دهلیزی در این بیماران بیشتر باشد. برای مثال، فرد مبتلا به هاشیموتو ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به نوریت وستیبولار یا منیر باشد.
در مورد مکانیسم ها چطور؟ هورمون های تیروئید برای رشد و عملکرد گوش داخلی مهم هستند. کم کاری تیروئید در کودکان می تواند باعث مشکلات شنوایی شود، بنابراین ممکن است در بزرگسالان بر عملکرد دهلیزی تأثیر بگذارد. همچنین، تیروئیدیت خودایمنی می تواند باعث التهاب شود که بر گوش داخلی یا اعصاب متصل به آن تأثیر می گذارد.
اختلال عملکرد تیروئید می تواند منجر به ضعف عضلانی یا نوروپاتی شود. اگر عضلات اطراف گردن یا عضلات درگیر در تعادل تحت تأثیر قرار گیرند، ممکن است به سرگیجه کمک کنند. یا شاید مشکلات تیروئید باعث عدم تعادل الکترولیت شود که بر عملکرد گوش داخلی تأثیر می گذارد.
همچنین باید بین سرگیجه مرکزی و محیطی تفاوت قائل شوم. سرگیجه مرکزی مانند سکته مغزی یا میگرن به مغز مربوط می شود، در حالی که سرگیجه محیطی مربوط به گوش داخلی است. آیا اختلالات تیروئید نیز می تواند تأثیر بگذارد؟ پرکاری تیروئید ممکن است خطر فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش دهد که منجر به لخته شدن خون و سکته مغزی شود (مرکزی)، در حالی که کم کاری تیروئید ممکن است از طریق تعادل مایعات یا خودایمنی به مشکلات محیطی کمک کند.
منابع احتمالی: مطالعه ای در مجله بالینی غدد درون ریز و متابولیسم ارتباط بین بیماری خودایمنی تیروئید و سرگیجه وضعیتی حمله ای خوش خیم (BPPV) را نشان داد. مطالعه دیگری ممکن است کم کاری تیروئید را با بیماری منیر مرتبط کند. همچنین، به بررسی های سیستمیک یا متاآنالیزهای مربوط به موضوع نگاه کنید.
باید بررسی کنید که آیا اتصال به خوبی برقرار است یا فقط در برخی موارد مشاهده شده است. آیا آنتی بادی‌های خاص تیروئید، مانند آنتیبادیهای ضد TPO یا تیروگلوبولین، درگیر هستند که ممکن است با آنتیژنهای گوش داخلی واکنش متقابل داشته باشند؟ تقلید مولکولی در موارد خودایمنی می تواند یک مسیر باشد.
همچنین پیامدهای درمانی را در نظر بگیرید. اگر بیمار مبتلا به سرگیجه و اختلال تیروئید باشد، مدیریت وضعیت تیروئید ممکن است علائم سرگیجه را کاهش دهد. یا شاید درمان سرگیجه مستلزم پرداختن جداگانه به مشکل تیروئید و علائم دهلیزی باشد.
ارتباط بین اختلالات تیروئید و سرگیجه
ارتباط بین اختلالات تیروئید و سرگیجه چندوجهی است و شامل مکانیسمهای خودایمنی، هورمونی و سیستمیک میشود. در زیر مروری ساختاریافته ارائه میشود:
۱. مکانیسمهای خودایمنی
-
تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری گریوز: اختلالات خودایمنی تیروئید (AITD) ممکن است با سایر بیماریهای خودایمنی مؤثر بر گوش داخلی همپوشانی داشته باشند. تقلید مولکولی یا واکنش متقاطع بین آنتیبادیهای تیروئید (مانند anti-TPO) و آنتیژنهای گوش داخلی میتواند به اختلال عملکرد دهلیزی منجر شود.
-
سرگیجه وضعیتی حملهای خوشخیم (BPPV): مطالعات نشاندهنده شیوع بالاتر BPPV در افراد مبتلا به AITD است که احتمالاً ناشی از آسیب خودایمنی به اوتوکونیا (کریستالهای کربنات کلسیم در گوش داخلی) است.
۲. تأثیرات هورمونی و متابولیک تیروئید بر روی سرگیجه
-
کم کاری تیروئید: کاهش سطح هورمونهای تیروئید ممکن است تعادل مایعات گوش داخلی (تعادل اندولنفاوی) را مختل کند و شرایطی مانند بیماری منیر را تشدید نماید. کم کاری تیروئید همچنین میتواند با کاهش متابولیسم، باعث کمخونی یا مشکلات قلبی-عروقی شود که بهطور غیرمستقیم سرگیجه ایجاد میکنند.
-
پرکاری تیروئید: هورمونهای اضافی تیروئید فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک را افزایش میدهند و منجر به اضطراب، تاکیکاردی یا میگرن میشوند که ممکن است به صورت سرگیجه یا سبکی سر ظاهر شوند.
۳. ارتباطات ساختاری و عملکردی
-
تکامل گوش داخلی: هورمونهای تیروئید برای تکامل گوش داخلی حیاتی هستند. در بزرگسالان، اختلال عملکرد تیروئید ممکن است بر نگهداری سلولهای مویی دهلیزی یا مسیرهای شنوایی تأثیر بگذارد.
-
عدم تعادل الکترولیتی: اختلالات تیروئید میتوانند متابولیسم کلسیم و پتاسیم را مختل کنند و بر عملکرد عصب دهلیزی تأثیر بگذارند.
۴. بیماریهای همراه و اثرات غیرمستقیم اختلالات تیروئید بر روی سرگیجه
-
مشکلات قلبی-عروقی: آریتمی های مرتبط با پرکاری تیروئید (مانند فیبریلاسیون دهلیزی) ممکن است خطر سکته مغزی (سرگیجه مرکزی) را افزایش دهند، در حالی که آترواسکلروز ناشی از کم کاری تیروئید جریان خون مغزی را کاهش میدهد.
-
عوارض دارویی: داروهایی مانند لووتیروکسین (در صورت مصرف بیش از حد) یا داروهای ضد تیروئید (مانند متیمازول) ممکن است به عنوان عارضه جانبی باعث سرگیجه شوند.
۵. شواهد بالینی تاثیر اختلالات تیروئید بر روی سرگیجه
-
بیماری منیر: برخی مطالعات شیوع بالاتر کم کاری تیروئید را در بیماران مبتلا به منیر گزارش کرده اند که نشان دهنده ارتباط از طریق احتباس مایعات یا مسیرهای خودایمنی است.
-
عود BPPV: تحقیقات نشان میدهد تیروئیدیت خودایمن ممکن است با عود مکرر BPPV مرتبط باشد که احتمالاً ناشی از التهاب مزمن است.
۶. پیامدهای بالینی
-
غربالگری: بیماران مبتلا به سرگیجه بدون توضیح، به ویژه افراد با سابقه AITD، باید آزمایشهای عملکرد تیروئید (TSH, free T4) و بررسی آنتی بادی ها انجام دهند.
-
مدیریت یکپارچه: درمان اختلال تیروئید (مثلاً جایگزینی هورمون در کمکاری تیروئید) ممکن است سرگیجه را کاهش دهد. روشهایی مانند توانبخشی دهلیزی یا اصلاح رژیم غذایی میتوانند مکمل درمان باشند.
نتیجه گیری
اگرچه ارتباط دقیق تیروئید و سرگیجه به طور کامل شناخته نشده است، شواهد از همپوشانی مسیرهای خودایمنی، متابولیک و سیستمیک حمایت می کنند. پزشکان باید ارزیابی تیروئید را در بیماران مبتلا به سرگیجه، به ویژه افراد با سابقه خودایمنی، مد نظر قرار دهند تا مدیریت بهینه انجام شود. تحقیقات بیشتر برای روشن شدن روابط علّی و اهداف باید انجام شود.
برای ارزیابی دقیق تر علت سرگیجه می توانید به کلینیک سرگیجه و تعادل اسپین خرم آباد مراجعه کنید. و تست های تخصصی VNG و vHIT را انجام دهید.